Werken als treinverkeersleider: van wisselstoringen tot ontsnapte gier

Gepubliceerd op 09-11-2021 om 11:17

Door een tekort aan verkeersleiders vielen de afgelopen dagen op meerdere trajecten treinen uit. Er zijn zo’n zestig vacatures te vervullen voor deze functie. Hoe ervaren verkeersleiders op de verkeersleidingspost in Rotterdam de werkdruk?

Het is donker op de verkeersleidingspost in Rotterdam. Het enige wat licht geeft, zijn de beeldschermen. De treinverkeersleiders van ProRail zijn in opperste concentratie. Elke tien tot dertig seconden kijken ze op de schermen. Is alles nog in orde? Groene streepjes, gele streepjes. Check. Maar dan: een rood blokje. Er moet meteen worden gehandeld. Er wordt overlegd wat de beste aanpak is voor deze wisselstoring tussen Rotterdam en Dordrecht.

René van de Schraaf (30) is een van de treinverkeersleiders die deze middag dienst heeft. Hij maakte zo’n vijf jaar geleden een carrièreswitch. Hij werkte voor ABN AMRO, maar de commerciële bankenwereld begon hem steeds meer tegen te staan. Een vacature voor treinverkeersleider bij ProRail trok zijn aandacht en hij solliciteerde. Met succes: na een pittig opleidingstraject, is hij als ‘treindienstleider’ verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van treinen. Van de kandidaten die door de strenge selectieprocedure komen, haalt zeventig procent de eindstreep. “Het grootste gedeelte van de dienst kijk ik naar de schermen. Gewoon monitoren. Elke tien, dertig seconden scan je de schermen. Mensen die binnenkomen, zeggen wel eens dat we met z’n allen niks doen. Maar we zijn heel intensief bezig.”

Geel streepje, groen streepje

Een gele streep vertegenwoordigt een trein, of eigenlijk de ‘spoorbezetting’. Een groene streep is een ingestelde rijweg, legt hij uit. En een grijze balk symboliseert een perron. “Voor elk geel streepje moet er een groen streepje zijn. Geel streepje, groen streepje en geen rode blokjes op de wissel, want dat is een storing.” Er zijn verschillende soorten wisselstoringen, waarbij de een wel op te lossen is en de ander niet. “Het eerste wat je doet, is zorgen dat er geen treinen meer over het spoor rijden. Tussen Dordrecht en Rotterdam liggen vier sporen, dus hij kan waarschijnlijk dezelfde dienstregeling blijven rijden. Maar tussen Rotterdam en Gouda, heb je maar twee sporen, en dan heb je een probleem.”

Hoge werkdruk

Van de Schraaf haalt voldoening uit zijn werk, maar zwaar is het wel, om die klus met zo weinig man te klaren. De onderbezetting qua personeel merkt hij vooral aan de pauzes die soms komen te vervallen en dat hij geen verlof kan opnemen. “Het wordt wel frustrerend als je merkt dat je meerdere dagen op rij geen pauze hebt.” Als fulltimer wordt hem niet gevraagd extra diensten te draaien, maar hij ziet de berichten en oproepjes wel voorbij komen.

“Als je de situatie niet veilig kunt houden, moet je ermee stoppen. Dat is het allerlaatste wat een treinverkeersleider wil doen. Wij zitten hier juist om ervoor te zorgen dat alles rijdt.”

De hoge werkdruk brengt met zich mee dat er een groter risico is op fouten, zegt René. “Als er een flinke calamiteit is en je kunt het niet aan, dan sta je er mogelijk wel alleen voor. Ik heb wel eens gehad dat ik te weinig informatie doorkreeg.” Een mogelijk suïcidaal persoon liep langs de weg. De meldkamer van de politie en de treinverkeerspost hielden met elkaar contact. Maar de informatie die hij doorkreeg over de mogelijke locatie van de persoon, was erg summier. “Op een gegeven moment heb ik gezegd: ik kan dit niet meer. Ik moet meer informatie hebben. Als je de situatie niet veilig kunt houden, moet je ermee stoppen. Dat is het allerlaatste wat een treinverkeersleider wil doen, wij zitten hier juist om ervoor te zorgen dat alles rijdt. Maar wij zitten hier ook om keuzes te maken die wel voor de veiligheid gaan.”

Ontsnapte gier

Van de Schraaf maakt van alles mee tijdens een dienst. Een verdacht persoon die zichzelf heeft opgesloten in het toilet, en door het arrestatieteam wordt ingerekend. Spoorlopers, een hardnekkig probleem, waardoor machinisten moeten worden geïnstrueerd om langzamer te rijden. Maar ook bizarre situaties, zoals een gier die ontsnapt is uit de nabijgelegen dierentuin Blijdorp. Inheemse dieren zoals zwanen of overstekend wild, kunnen ook het treinverkeer ontregelen.

Elke dag is anders, elk moment kan er iets gebeuren. Dat onvoorspelbare, dat vindt hij het mooist van zijn vak. Het ene moment leest hij rustig een boek, vijf minuten later is iedereen in de opperste staat van paraatheid om een incident op te lossen. “Soms denk je: ik heb alles gezien, maar dan gebeurt er weer wat. Dan moet je meteen handelen, zodat het uit probleem niet uit je handen glipt. Het klinkt misschien gek, maar een keer per week een goeie verstoring, is toch wel leuk.”

Tekort aan treinverkeersleiders

ProRail heeft 750 treindienstleiders in dienst. Er staan zo’n zestig vacatures open voor deze post. Het tekort speelt al jaren en is bij een aantal regionale posten structureel. Om het personeelstekort op te vangen, wordt aan werknemers gevraagd extra uren te draaien. Ook wordt aan gepensioneerden gevraagd bij te springen en schieten treinverkeersleiders van een andere locatie te hulp. Omdat er specialistische kennis nodig is van een bepaald traject, is dit lang niet altijd een oplossing. Treinverkeersleiders die extra diensten draaien, ontvangen een compensatietoeslag van 300 euro om hen te bedanken.

Het gebeurt ook vaker dat werkplekken moeten worden samengevoegd. ProRail heeft dertien posten. Het werving- en selectietraject is verachtvoudigd. Toch zal het tekort nog zeker tot halverwege 2023 aanhouden, verwacht ProRail. Roel Salden vertrok op 1 september als directeur Verkeersleiding bij ProRail. Salden gaf in een intern bericht aan niet de juiste persoon te zijn om de ‘basis op orde te brengen’ op de verkeersleidingsposten. Hij is opgevolgd door Hans Smits.

Lees ook: