Een overgang van 1,5kV bovenleidingspanning naar 3kV bovenleidingspanning kost tussen 1,5 miljard en 2 miljard euro. Dit blijkt uit een eerste maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) van ProRail en NS. Dat schrijft staatssecretaris Stientje van Veldhoven van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vrijdag in een brief aan de Tweede Kamer.

Op dit moment is 1,5kV standaard op 75 procent van het Nederlandse spoornetwerk. Dit is bijna honderd jaar geleden, namelijk in 1920, ingevoerd en wordt ondertussen als achterhaald beschouwd. Nu rijden er meer, langere en zwaardere treinen dan destijds. Meer energiecapaciteit is daarom wenselijk.

Vanwege de hoge kosten en langdurige ombouwperiode zijn 15kV en 25kV in een eerder stadium als alternatief afgevallen. Dit zou namelijk betekenen dat de bovenleiding in heel Nederland zou moeten worden vervangen. In die periode zouden er geen treinen kunnen rijden. De MKBA was gericht op de kosten voor ombouw van de infrastructuur en materieel, en op de baten in energieverbruik en rijtijdwinst. De capaciteitsvoordelen zijn nog niet opgenomen in deze MKBA.

De tussenstand is niet positief voor 3kV, schrijft de staatssecretaris. De investerings- en onderhoudskosten van de infrastructuur en het materieel zijn 1,5 tot 2 miljard euro. Ook zou het op lange termijn een negatief saldo van 55 miljoen tot 435 miljoen euro betekenen, omdat de kosten hoger zijn dan de opbrengsten.

1,5kV Eco

Een eventuele transitie naar 3kV levert verschillende voordelen op voor reizigers en vervoerders. Treinen kunnen sneller optrekken en afremmen met een verhoogde bovenleidingspanning. Daardoor kan de capaciteit van het spoor worden vergroot: treinen kunnen sneller achter elkaar rijden. Bovendien worden reistijden dan korter. In totaal levert het een energiewinst op van bijna 20 procent. Dit is een van de belangrijkste argumenten om wel over te stappen naar 3kV: het maakt treinreizen nóg duurzamer.

Een terugvaloptie is 1,5kV Eco. Dit houdt in dat er maatregelen worden getroffen in de infrastructuur om energieverlies bij het transport van elektriciteit tegen te gaan. Ook wordt een deel van de remenergie hergebruikt. Dit levert een energiewinst op van bijna 10 procent. Een nadeel is dat hiermee de capaciteit van het spoornetwerk niet kan worden vergroot. Daar tegenover staat dat dit veel goedkoper is, mede doordat hiervoor alleen de infrastructuur hoeft worden aangepast. Uiteindelijk levert het 265 miljoen euro op.

Risico’s

Het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) heeft een second opinion uitgevoerd. Volgens het Kennisinstituut moet de MKBA ‘met de nodige relativering’ bekeken worden, omdat de baten en kosten afhankelijk zijn van een aantal cruciale aannames. Ook zijn in het rapport risico’s bekeken, maar niet uitgedrukt in bedragen.

Deze risico’s zijn onder andere een tekort aan materieel gedurende de ombouw, geen of te late toelating van materieel doordat bestaand materieel moet voldoen aan een nieuw strenger toetskader, verminderde operationele prestaties door uitval en storingen door spanningssluizen, en uitval van treinen door kinderziektes en mogelijk beperkte praktijktestmogelijkheden. Bij de overgang naar 1,5kV Eco is maar één risico geïdentificeerd, namelijk een mogelijk uitloop van nachtelijke buitendienststellingen.

Verder onderzoek

De analyse concludeert dat het te voorbarig is om op basis van de mogelijke financiële uitkomsten van beide opties een keuze te maken. “Verhoging van de TEV naar 3kV is een maatregel die mogelijk kan bijdragen aan een capaciteitsverruiming voor toekomstige vervoersknelpunten. Dit belangrijke positieve effect is nog niet gekwantificeerd,” schrijven de onderzoekers.

ProRail en NS willen de capaciteitsvoordelen graag nader onderzoeken, ook om deze MKBA te valideren. De second opinion van KiM onderstreept deze wens. Onderdeel hiervan is een praktijkproef. De staatssecretaris schrijft in haar brief dat ze een aanvullend onderzoek wil naar de kosten en gaat in kaart brengen hoe en wanneer er over kan worden gegaan op 3kV.

Lees ook:

• ProRail: treinen rijden sneller met 3kV bovenleidingspanning
• ProRail: bovenleiding spoor naar 3000 Volt is rendabel‘
• Transitie naar 3kV op spoor bespaart energie en is financieel haalbaar’