Toeleveranciers van materialen voor de spoorbranche verkeren in zwaar weer. De prijzen van grondstoffen en bouwmaterialen zoals grind, cement, beton en staal zijn extreem gestegen. Dit kan meestal niet worden doorberekend aan opdrachtgevers zoals ProRail, waardoor leveranciers in de knel komen. “De ‘sense of urgency’ is niet voldoende aanwezig”, volgens een leverancier. 

Dit blijkt uit een rondgang van SpoorPro langs diverse ontwikkelaars, leveranciers en producenten. De cijfers van grondstoffen fluctueren sterk, maar de algemene tendens is dat ze sterk gestegen zijn. Waar een ton staal begin dit jaar 680 euro kostte, is dit nu opgelopen tot 1500 euro. Betonstaal is in één jaar tijd met 60 procent gestegen. En dat kan morgen zomaar anders zijn.

Coronacrisis

Als gevolg van onder meer de coronacrisis, zijn de prijzen van bouwmaterialen de laatste tijd extreem gestegen. Omdat in veel standaard overeenkomsten een vaste prijs wordt overeengekomen, is het dan ook vaak de leverancier die het risico draagt voor dergelijke prijsstijgingen. Maar er zijn meerdere oorzaken. Zo zijn er leveringsbeperkingen van belangrijke grondstoffen voor het maken van beton. Ook het klimaat speelt een rol: als gevolg van laagwaterproblemen, kunnen schepen minder grondstoffen transporteren. Dan zijn er ook nog eens beperkte vergunningen voor zand en grind, en is er schaarste rond hoogovenslakken.

“Het speelt over de hele linie en geldt voor allerlei grondstoffen: staal, koper, beton, plastic”, bevestigt een insider uit de branche. “Je kunt er geen cijfers aan ophangen, het is afhankelijk van de productiegrootte en samenstelling. Ook in andere branches is dat te zien.”

Tekort aan containers

Een van de leveranciers bevestigt dat ook zijn bedrijf zeker last heeft van de prijsstijgingen. “Het is in de corona-periode ontstaan en ijlt langzaam nog na. De grondstofprijzen zijn met tientallen procenten gestegen. De productie van grondstoffen is gedaald en er is ook leveringstekort op logistiek gebied, als het gaat om containertransport.”

Er is een tekort aan containers om materialen op te slaan, wat ook weer zijn weerslag heeft op de levertijden. “De levertijd was vroeger 8 weken, maar is inmiddels opgelopen tot 20 weken, en zelfs daarbij wordt een flinke slag om de arm gehouden.”

Gevolgen van schaarste aan grondstoffen

De gevolgen van de schaarste aan grondstoffen en de daarmee gemoeide prijsstijgingen, zijn tweeledig. “Als bedrijf moet je meer kosten nemen, je kunt een aantal kosten niet doorberekenen. De eerste houding van spoorbedrijven is dat ze daar niet op zitten te wachten. Ook is het gevaar dat de materialen helemaal niet geleverd worden.”

Linksom of rechtsom moeten de kosten toch worden doorberekend. Een marktspeler uit de branche van toeleveranciers van spoormaterialen kaartte het probleem meermaals aan bij ProRail. Hij schreef een brief, waarin hij de urgentie benadrukte. “Ik heb een klemmend beroep op ProRail gedaan. Ik kreeg een standaard reactie, wat ik wel teleurstellend vond.”

ProRail geeft volgens hem aan oplossingen te hebben voor de middellange termijn. “Op korte termijn niet, dus de marges staan enorm onder druk. Omdat wij aan het begin van de keten staan, dragen wij alle pijn.” Uiteindelijk kan dit als gevolg hebben dat bedrijfsactiviteiten moeten worden afgeschaald of bepaalde bedrijfsactiviteiten moeten worden afgestoten. In andere branches is het al voorgekomen dat bedrijven failliet gingen. Ook is het zo dat er in de spoorbouw veelal meerjarige contracten worden afgesloten waarbij de prijzen vaststaan en als er een indexeringsregeling in zit, er geen rekening wordt gehouden met het grillige verloop van de prijzen.

Er is eventueel een juridische weg die je kunt bewandelen, zegt hij. Een stijging van grondstofkosten tot twintig procent, valt onder het bedrijfsrisico. Daarboven zou het op een andere manier moeten worden gecompenseerd, bijvoorbeeld door de overheid. Bovendien, merkt hij op, is het tekort aan grondstoffen dat wereldwijd speelt, in de meeste branches bespreekbaar, maar in de spoorsector wordt er amper over gesproken.

Gebrek aan ‘sense of urgency’

Het beeld dat hierboven wordt geschetst, herkent een andere leverancier. “Het bewust worden dat dit speelt, is voor verbetering vatbaar. Je kunt niet door blijven gaan zoals het nu gaat.”Hij heeft erover gesproken met opdrachtgevers, maar kreeg een ‘lauwe reactie’. “Dat heeft ook te maken met de stroperigheid van dit soort organisaties”, vermoedt hij. Waar bedrijven snel kunnen schakelen en knopen doorhakken, wordt er bij (semi)overheidsorganisaties veel over vergaderd voor er een beslissing wordt genomen. “Het komt er soms op neer dat we nee moeten verkopen, de ‘sense of urgency’ is niet voldoende aanwezig.”

Hoe nu verder? Volgens de leverancier ligt een van de oplossingen van dit complexe probleem in het naar voren schuiven van projectplanningen en de opdracht voor het aanleveren van materialen. “Deze enorme prijsstijgingen kunnen de projectplanningen flink verstoren. Dat is een heel groot probleem. Uiteindelijk gaan infrastructuurbeheerders hier ook iets van merken. Ik zou een appèl willen doen, om ruim van tevoren in te kopen. Het is belangrijk dat we dit probleem als branche op constructieve wijze oplossen.”

Reactie ProRail

In een schriftelijke reactie geeft ProRail aan de prijsontwikkelingen in de markt te volgen en begrip te hebben voor de problemen die toeleveranciers ondervinden. “Deze toeleveranciers werken in opdracht van onze aannemers. We nemen aan dat zij met elkaar hierover constructief contact hebben.”

Verder wijst ProRail erop dat de Q2 indexeringsregelingen in de contracten met aannemers zitten, juist met het oog op prijsstijgingen.

Lees ook: