Op het gebied van treinbeveiliging is er nog een wezenlijke, onbenutte mogelijkheid tot innovatie: de integrale benadering van het vervoersysteem per spoor, waarbij het infra- én materieeldeel van treinbeveiligingssystemen samen worden beschouwd om tot een optimale oplossing te komen. Dat betoogt Willie Notten, Principal Consultant Treinbeveiliging bij Ricardo Rail en sinds 2000 werkzaam op het gebied van treinbeveiliging. De realisatie van beschikbare innovaties zoals (hybrid) Level 3 komt bijvoorbeeld moeizaam tot uitvoering vanwege de splitsing infra en materieel.

De in januari 2021 opgerichte Kennisalliantie ERTMS, bestaande uit vier Nederlandse infra-ingenieursbureaus, is wellicht een goed voorbeeld van een organisatorische opdeling wat een integrale benadering in de weg kan staan. Dat neemt niet weg dat het idee erachter prima is. Natuurlijk ken ik de Europese verordening waarin infra en vervoer gesplitst moest worden, maar als dat in de weg staat van een -vanuit technisch oogpunt- optimaal vervoerssysteem, vind ik dat best ‘de randen’ van die verordening mogen worden opgezocht. Voordat we dat doen, nog even de techniek in.

Verschuiving naar materieel

ERTMS Level 2 en (hybrid) Level 3 leiden ertoe dat, in vergelijking met ATB, veel meer functionaliteit in het materieel komt, waarbij ook hoge veiligheidsnormen gerespecteerd moeten worden zoals vastgelegd in de wettelijk opgelegde TSI Control Command Signalling (CCS). Het treinbeveiligingssysteem wordt daardoor een van de duurste subsystemen in een railvoertuig. En dan zijn er de instandhoudingskosten zoals software-updates, want ERTMS heeft een ICT-achtig karakter. Hybrid Level 3 kan als overlay over level 2 worden aangelegd.

In het materieel is dan installatie van een treinintegriteitmodule nodig die moet bewaken dat de trein als één geheel (integer) samengesteld blijft. Die functie is nu nog onderdeel van de functie ‘treindetectie’ die door de infra wordt gerealiseerd. Resultaat is dat treinen dichter op elkaar kunnen rijden en dus minder (infra-) capaciteit gebruiken.

Minder (infra-) capaciteit gebruik kan ook al onder Level 2 worden gerealiseerd door onder andere blokverdichting en het gebruik van optimale ERTMS – remcurves. Daar dragen betrouwbaardere zogenaamde ‘special brakes’ (bijvoorbeeld elektrodynamische- en/of magneetrem) en hun dynamische monitoring in het materieel positief aan bij.

Verschuiving van kosten

Maar dit vraagt dan wel weer om extra investeringen door materieeleigenaren. Zonder die extra investeringen kun je met een slimme remparameterisering betreffende die ‘special brakes’ ook al enige winst behalen; de remparameters bepalen de ERTMS – remcurves. Tenslotte is er natuurlijk een optimale (rem-) bediening door de machinist. ERTMS is niet alleen een technische verandering maar juist ook operationeel.

Van een afstand is mijn observatie dat allereerst meer treinbeveiligingsfunctionaliteit van infra naar materieel verschuift, inclusief de kosten. Ten tweede: dat daarbij meer (technische-) optimalisatie is te behalen dan nu wordt gerealiseerd. Kortom, het kan beter. De organisatorische situatie – de splitsing van infra en materieel en het ontbreken van (financiële) incentives voor materieeleigenaren – belemmeren om dit maximaal uit te nutten.

Rondetafelgesprekken

In een tijd waarin verbinding opnieuw lijkt te worden uitgevonden, willen mijn collega’s en ik graag rondetafelgesprekken organiseren. En binnen de sector het thema ‘Treinbeveiliging: integraliteit op het spoor vanuit een organisatorisch- en technisch perspectief’ gaan bespreken. Want niet één persoon of organisatie heeft alle wijsheid in pacht. Anders gezegd: wat je niet weet, zie je niet. En misschien moeten we dan beginnen met techniek, want met techneuten komen we er altijd wel uit, zeg ik uit ervaring.

Ricardo start met deze rondetafelgesprekken op 30 maart 2023. Op die manier wil het bedrijf kennisdeling faciliteren zodat vanuit een technisch oogpunt een optimaal ERTMS-vervoerssysteem in Nederland ontstaat, waarbij organisatie, splitsing materieel en infra, als ook (financiële) incentives niet onbesproken zullen blijven.