De spoorsector kan de komende jaren verdergaande stappen maken om afgeschreven spoorwegmaterialen een nieuwe bestemming te geven. Dat zegt Akkie Stomphorst, focusmanager hergebruik en recycling bij Voestalpine Railpro in een videoreportage van SpoorProTV. Hij roept de branche op om dit gezamenlijk op “een veel bredere manier toe te gaan passen”.

Voestalpine Railpro zet zich al jaren in voor de circulaire economie met allerlei oplossingen voor hergebruik van spooronderdelen. Eind 2018 was de spoorleverancier betrokken bij de ontwerpwedstrijd Rail Circulair Design Challenge van ProRail. Daarbij werden ontwerpers en start-ups gevraagd om met oude (spoor)materialen nieuwe producten te ontwikkelen.

Bekijk hier de videoreportage:

Spoorloper

Op het terrein van de spoorleverancier in Hilversum laat Stomphorst enkele winnaars van de wedstrijd zien. Een daarvan is de  ‘Spoorloper’ een voetgangersbrug gemaakt van hergebruikte spoorstaven en houten dwarsliggers en ontworpen door architect Leonie Welling. “Het ontwerp is heel simpel”, legt Stomphorst uit. “Het is een spoorsectie, waarvan we de dwarsliggers tegen elkaar aan schuiven. We draaien hem om en bevestigen de dwarsliggers. De twee spoorstaven komen aan weerszijden aan de kant van de sloot en je hebt een hele mooie brug.”

Speeltoestellen

Verderop in de videoreportage komt een schommel voorbij van SPAILS, een serie speeltoestellen ontworpen op basis van spoorrails en andere spoorse materialen zoals dwarsliggers. De circulaire speeltoestellen bedacht door industrieel ontwerper Rutger Dankelman zijn met, relatief weinig bewerkingen in elkaar te zetten. Het derde winnende ontwerp is de No Waste Wissel vloertegel die wordt gemaakt van 100 procent gebruikt eiken wisselhout en plaatmateriaal van 100 procent natuurlijke hergebruikte vezels.

De manager hergebruik en recycling laat verder een kabelkoker van gerecycled plastic zien. “Door deze koker worden kabels heen geleid die in het spoor verwerkt zitten.” Hij wijst erop dat zelfs het kantoor van Voestalpine Railpro is hergebruikt. “In 1908 is dit gebouw geopend als verwerkingsgebouw voor houten dwarsliggers.” De spoorleverancier gebruikt dit nu als hoofdkantoor.

Hergebruik

Hij laat zien hoe spoorsecties uit elkaar worden gehaald, zodat ze weer tot staal of hout kunnen worden verwerkt. “Het beton wordt op dit moment deels hergebruikt. Als het niet meer voldoet als hergebruikt materiaal, wordt het vermalen en als granulaat bijvoorbeeld weer hergebruikt onder snelwegen of als nieuw beton. Dat is een hele laagwaardige manier van hergebruik van materiaal.”

“De spoorstaven worden compleet weer omgesmolten tot nieuwe spoorstaven en daarbij vooral ingezet als koelmiddel. Er vinden daarbij wel veel bewegingen plaats. Er moet een kraan bij komen en een vrachtwagen moet ter plaatse komen. Het mooiste zou zijn als ze nog een aantal jaren mee kunnen als spoorstaaf of als een ander bouwmateriaal ingezet kunnen worden.”

Houten dwarsliggers

Stomphorst laat een stapel gebruikte dwarsliggers zien van gecreosoteerd beukenhout die volgens hem nog herbruikbaar zijn om toe te passen in de spoorbaan. “Als er nog ergens een stuk spoor ligt waar houten dwarsliggers zijn toegepast en er zijn bijvoorbeeld een of twee houten dwarsliggers kapot dan zouden deze heel goed toegepast kunnen worden.”

Maar dit gebeurt volgens hem op dit moment niet, wat hij jammer vindt. “Als er nu een of twee dwarsliggers kapot zijn, dan worden er dwarsliggers die niet gecreosoteerd zijn toegepast. Dan wordt er weer een boom geveld, waar een dwarsligger van wordt gemaakt, en die wordt toegepast. Dat terwijl er nog voldoende oude dwarsliggers beschikbaar zijn.”

Betonnen dwarsliggers

Voor de afgeschreven deels betonnen duoblok-dwarsliggers is Voestalpine Railpro op zoek naar een manier waarop dwarsliggers weer opnieuw kunnen worden ingezet buiten het spoor. “Bijvoorbeeld als pilaar of fundatiemateriaal. Op dit moment wordt het verschrot en gestort en kan het niet meer worden hergebruikt als grondstof of op een andere manier toegepast waardoor het als afval belandt op een berg.”

Voestalpine Railpro gaf betonnen spoordwarsliggers eerder al een andere bestemming door er een bankje van te maken. De spoorleverancier deed dit in samenwerking met  Rombout Frieling Lab die het bankje ontwierp. Station De zitplaatsen dienen nu als tijdelijke voorziening op station Alkmaar-Noord, wat momenteel flink verbouwd wordt.

‘Nog veel meer mogelijk’

ProRail is samen met negen andere organisaties, waaronder Schiphol, DSM, Rijkswaterstaat, Heembouw en Sodexo in 2018 een proef gestart waarin de mogelijkheden verkend worden om restmaterialen onderling uit te wisselen. Dit is volgens Stomphorst “een hartstikke mooi initiatief”. Volgens hem is er nog veel meer mogelijk op het gebied van circulaire toepassing van spoorwegmaterialen. Hij nodigt de spoorbranche uit om hier met Voestalpine Railpro verder over te brainstormen.