Een historisch moment voor de spoorsector. Zo noemde Kees van der Burg, directeur-generaal Mobiliteit van het ministerie van IenW de eerste testrit woensdag waarbij een zelfrijdende trein met passagiers op en neer reed tussen Groningen en Zuidhorn. Hij vergeleek het met 20 september 1839, de dag waarop de eerste stoomtrein tussen Amsterdam en Haarlem reed.

Hoewel het nog een testrit betrof en er een machinist in de cabine aanwezig was om toezicht te houden, is de treinrit wel degelijk historisch te noemen. De testritten geven volgens betrokken partijen Arriva, ProRail, provincie Groningen, Stadler en Strukton Rail belangrijke informatie over hoe reizigers het rijden met een trein uitgerust van Automatic Train Operation ervaren. Bekijk hier het videoverslag van de testrit.

Testritten

Op woensdag was de testrit voor genodigden. Van 13 tot en met 17 februari rijden 250 reizigers mee met testritten tussen Groningen en Buitenpost. Volgens Arriva waren de kaarten voor reizigers binnen twee uur uitverkocht. SpoorPro was woensdag uitgenodigd om de testrit voor genodigden bij te wonen. Tijdens de rit was weinig verschil met een reguliere treinreis te merken. Wel leek de rit wat soepeler te verlopen dan normaal, omdat het remmen en optrekken geleidelijk aan verliep.

ProRail-directeur John Voppen van ProRail zegt na afloop van de rit hij blij is dat het experiment is gelukt. “Dit betekent heel veel. Het is niet alleen mooi dat we nu een nieuwe technologie hebben, maar het is ook echt belangrijk voor het Nederlandse spoornet. We moeten echt meer treinen rijden en dat is niet alleen in de Randstad en zeker ook op deze plekken zoals in Groningen. Dit automatische systeem gaat ons helpen om meer treinen op hetzelfde spoor te krijgen.” In Groningen zijn nu nog stukken enkel spoor en volgens Voppen kan ATO er in de toekomst voor zorgen dat waar nu nog twee treinen rijden straks vier treinen rijden.

Aansluiting beveiligingssysteem

Programmamanager Innovatie Johanna Knijff van ProRail is vanuit ProRail bij alle ATO-testen betrokken. “Bij de testrit werd de aansluiting van het treinsysteem op het beveiligingssysteem ATB-NG (Automatische Treinbeïnvloeding, Nieuwe Generatie) getest. Op de Betuweroute, waar wij eerder hebben getest met een goederentrein, ligt het beveiligingssysteem ERTMS.”

“Wij kijken naar de cruisingsmethodiek, waarbij we kijken of de trein een constante snelheid rijdt. Ook onderzoeken we wat er gebeurt als je coast. Dat staat voor het uitrollen. Als we die in het systeem brengen. Dat betekent dat je duurzaam rijdt en energie bespaart tijdens de rit. We zijn nu aan het kijken hoeveel energie je daarmee kunt besparen.”

Tekst loopt verder onder foto.

Nieuwe functionaliteiten

“We maken steeds verdere stappen. Wat we zien is dat de treinen uitgerust met het ATO-systeem steeds nauwkeuriger halteren. Het heeft zelfs de potentie om op tien centimeter nauwkeurig te halteren. Het is belangrijk dat de potentie er is omdat je straks dan ook stappen kunt maken met crowd control. Als de reiziger weet dat een trein altijd op een bepaald punt op het perron stopt, dan gaat hij er alvast staan.”

“De volgende functionaliteiten die we gaan onderzoeken is het automatisch rangeren voor het goederenvervoer en de connectie met het ProRail verkeersleidingssysteem, zodat je veel beter het systeem kunt besturen. Dan kun je wat doen met de volgordewisseling en veel meer dynamisch automatiseren.” Het automatisch rangeren kan volgens de programmamanager ook worden toegepast op reizigerstreinen, waardoor in de toekomst een machinist een trein aan het einde van de dag niet meer hoeft te parkeren op een opstelterrein.

Voor de ATO-tesritten van deze week heeft Strukton Rail een beproevingsritleider beschikbaar gesteld. Voor de eerdere ATO-pilot in Groningen werd deze beschikbaar gesteld door Ricardo Rail. Voor deze ATO-pilot stelde Ricardo Rail een beproevingsritleider beschikbaar. Ook voerde het bedrijf een onafhankelijke veiligheidsbeoordeling uit. Dit maakte een tijdelijke ontheffingsverlening van de Inspectie Leefomgeving en Transport mogelijk voor de testrit.

Nieuwe proeven

Aan het einde van dit jaar vinden er twee nieuwe proeven plaats met ATO. Eén testrit zal weer worden gedaan met een reizigerstrein in Groningen. Bij het tweede experiment zal onderzoek worden gedaan naar automatisch rangeren van een goederentrein. “Het automatisch rangeren gebeurt op een NCBG-gebied. Dat is een Niet Centraal Bediend Gebied. Dat maakt het ook weer complexer. Wij proberen iedere keer te leren van andere gebieden”, legt Knijff uit.

Tekst loopt verder onder foto.

Toekomst van het spoor

Kees van der Burg, directeur-generaal Mobiliteit van het ministerie van IenW: “Het is een kleine rit geweest, maar een hele grote stap voor de spoorsector. ATO is een enorme grote bijdrage voor de toekomst van het spoor. Het aantal reizigers neemt steeds verder toe. We hebben klimaatopgave en we willen de reizigers goed kunnen bedienen. Deze rit is een belangrijke stap om de doelen van het Toekomstbeeld OV 2040 te bereiken.”

Volgens de directeur-generaal Mobiliteit kan ATO kan bijdragen aan het behalen van de doelen “door het spoor efficiënter te gebruiken” en de reiziger “in plaats van vier keer per uur acht keer per uur kan reizen”. Doordat de treinen energiezuiniger rijden kan ATO volgens hem de klimaatopgave beter het hoofd bieden. Doordat de treinen punctueler zijn “kunnen de reiziger er beter op vertrouwen wanneer een trein aankomt en wanneer vertrekt”.

Regiodirecteur Milfred Hart van Arriva: “Wij vonden het hartstikke mooi om dit mede te organiseren. Het was de eerste keer dat er met passagiers op het Europese vasteland werd gereden.” Machinisten reageren volgens Hart heel verschillend op de ATO-techniek. “Ze zien dat het een ontwikkeling is die op hen afkomt. De meeste machinisten zijn een heel gepassioneerd vakman en zijn geïnteresseerd in de techniek en nieuwsgierig wat het voor hen en betekent. Er zijn machinisten die liever terug willen naar hoe het vroeger was, maar er zijn ook machinisten die deze techniek omarmen. Het is een ontwikkeling die er aan komt en het is goed dat we als Arriva daar aan mee doen.”

Lees ook:

• Video: Primeur voor Arriva met eerste zelfrijdende treinrit met passagiers
• ‘Combinatie mens en techniek belangrijk bij onderzoek naar ATO’
• Nieuwe proef met zelfrijdende trein ‘opmaat’ naar test met passagiers
• Succesvolle proef Betuweroute ‘aftrap voor automatisch rijden op het spoor’
• NS: eerste experiment met ATO levert waardevolle data op

SpoorPro organiseert op 15 september een SpoorPro Seminar over Automatic Train Operation. Houd onze evenementenwebsite in de gaten voor meer informatie.