Een omvorming van spoorbeheerder ProRail tot zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) – waar het nu een BV is met één aandeelhouder, het Rijk – is “onnodig, risicovol en kwetsbaar”. Dat stellen de partijen werknemersvakbond FNV Spoor, werkgeversorganisatie in het beroepsgoederen- en beroepspersonenvervoer KNV, de vereniging van openbaarvervoerbedrijven OV-NL, reizigersvereniging Rover, ondernemersvereniging van de haven- en industriële bedrijven van Mainport Rotterdam Deltalinqs en werkgeversorganisatie VNO-NCW in een brief aan de vaste commissie voor Infrastructuur en Waterstaat.

Het kan natuurlijk weer worden uitgesteld, maar in principe staat de plenaire behandeling van het Wetsvoorstel Publiekrechtelijke Omvorming van ProRail in de Tweede Kamer voor komende woensdag 11.20 uur gepland. Hoogste tijd voor partijen die daar iets van vinden om de leden van de vaste commissie voor Infrastructuur en Waterstaat van de nodige – mogelijk onbekende – achtergronden te voorzien en te waarschuwen voor alle eventuele valkuilen. Dit deden genoemde partijen overigens al enkele keren, waaronder in een uitgebreide internetconsultatie, begin 2020.

In de brief aan de vaste commissie stellen de briefschrijvers dat zij “als gezamenlijke sectorpartijen op en rond het spoor tegen dit wetsvoorstel zijn”. Vanzelfsprekend lichten de partijen in de brief uitgebreid toe waarom ze tegen het wetsvoorstel zijn en benadrukken ze dat ook de Raad van State al een negatief advies heeft afgegeven over het voorstel.

De Raad van State toonde zich erg kritisch over het wetsvoorstel en schreef in haar advies dat “het voorliggende wetsvoorstel geen knelpunten oplost, dat een analyse van de eventuele knelpunten binnen de huidige constellatie ontbreekt en dat ook niet helder is in welke mate dit voorstel daarvoor dus een oplossing is.” Daarbij merkte de Raad van State op dat het wetsvoorstel risico’s met zich meebrengt die gevolgen kunnen hebben “voor het draagvlak voor het beleid voor de spoorsector, de onderlinge verhoudingen, de noodzakelijke nauwe samenwerking, die uiteindelijk afbreuk kunnen doen aan de prestaties van de spoorsector”. De gezamenlijke sectorpartijen halen bovendien het eindrapport aan over deze kwestie van strategisch adviesbureau McKinsey & Company van 19 december 2016 aan. Zij zien evenmin enige positieve aspecten en/of gevolgen aan/van het wetsvoorstel.

Partijen verbijsterd: alle zorgen onder het tapijt geveegd

De briefschrijvers stellen verder verbaasd te zijn over een Kamerbrief van 22 maart jl. waarin “de indruk wordt gewekt dat er een heel goed stakeholderproces is doorlopen. Wij ervaren dat echt anders. Vooral omdat de bezwaren en zorgen die de sector in eerdere bijeenkomsten heeft geuit, nooit hebben geleid tot een open gesprek, laat staan een wezenlijke koerswijziging. Het proces heeft duidelijk gemaakt dat de ZBO-vorming van ProRail niet beschouwd wordt als een mogelijke middel om de prestaties op het spoor te verbeteren, maar wordt gezien als een doel in zichzelf.”

De sector is zelfs verbijsterd over het feit dat al hun zorgen gewoon onder het tapijt zijn geveegd. Alsof er nooit gesprekken en brieven zijn geweest, alsof er geen internetconsultatie heeft plaatsgevonden. “Alle ingebrachte bezwaren en alternatieven vonden geen gehoor en onze zorgen zijn niet weggenomen. Dat bleek ook uit de resultaten van de (reguliere) internetconsultaties op het wetsvoorstel en de lagere regelgeving: de reacties waren ronduit negatief, maar tot wezenlijke aanpassingen hebben die niet geleid. Daarbij is het voor ons – en dus ook voor de Kamer – nog steeds onduidelijk hoe de lagere regelgeving eruit komt te zien, terwijl die essentieel zijn voor de uitvoeringspraktijk.”

Het werd volgens de briefschrijvers nog erger: “Tijdens de technische briefing van 31 maart jl. gaf het ministerie van IenW als verklaring voor de kritische houding van de sector jegens dit wetsvoorstel, dat ‘de hele sector niet zit te wachten op verandering, omdat alles nu goed gaat’. De werkelijkheid is anders. Wij zijn onverminderd bereid met het ministerie een open gesprek te voeren over verbetering van de prestaties op het spoor. Wij zijn echter van mening dat de noodzakelijke verbeteringen ook binnen de huidige constellatie kunnen worden gerealiseerd en dat het voorliggende wetsvoorstel leidt tot een verslechtering van de prestaties op het spoor. Daar ligt onze zorg.”

Volgens de gezamenlijke sectorpartijen gaat het inderdaad erg goed met ProRail en de samenwerking met alle betrokken partijen (stakeholders). “Al jaren zijn de prestaties van ProRail goed en werkt zij goed samen met alle vervoerders. Belangrijke reden hiervoor is dat ProRail als railinfrabeheerder in de sector staat. Zo stelt ProRail ook de vervoerders in staat goed te presteren. Uiteraard hebben vervoerders een moeilijke tijd achter de rug, maar dat had alles te maken met de situatie op de arbeidsmarkt en níets met ProRail.”

Advies van sector: ‘Doe het niet!’

En dus concluderen de briefschrijvers: “Binnen de huidige constellatie functioneren alle actoren op en rond het spoor steeds beter. We zien nog steeds ruimte voor verbetering van de prestaties op het spoor, maar de huidige kaders bieden daarvoor voldoende mogelijkheden. Een kostbare en bureaucratische reorganisatie van ProRail draagt daar niet aan bij en brengt zelfs forse risico’s met zich mee voor de maatschappelijke prestaties op en rond het spoor.”

Het advies dat ze afgeven klinkt dan ook als volgt: “Het steunen van dit voorstel betekent dat u het risico aangaat een goed functionerende, vitale sector in prestaties stevig achteruit te werpen. Wij roepen u op: doe het niet. Stel uzelf de vraag: welk probleem wordt er met deze omvorming überhaupt opgelost?”

Wat ze bij ProRail van de hele discussie vinden? Dat lees je hier.

UPDATE: Drie kwartier nadat SpoorPro bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de bevestiging kreeg dat de plenaire vergadering op woensdag 17 mei vanaf 11.20 zou plaatsvinden volgde het bericht van onze bron dat “de plenaire griffie van de Tweede Kamer heeft laten weten dat het Plenair Debat inzake het ‘Wetsvoorstel Publiekrechtelijke Omvorming ProRail niet doorgaat. Een nieuwe (voorlopige) datum is nog niet bekend”. Waarvan acte.

Lees ook:

• John Voppen: ‘ProRail een zbo? Dat is nu aan de politiek’
• Ministerie reageert op brandbrief spoorsector over zbo-omvorming ProRail
• Ministerie: we laten intact wat goed werkt bij ProRail
• Onverminderd verzet tegen overheidsovername ProRail, oproep tot nieuw gesprek
• Miljoenennota: anderhalf miljard euro voor ProRail
• ProRail verwerpt FNV Spoor-ultimatum en blijft bij eindbod voor cao
• Staatssecretaris verwacht dat ProRail per 1 januari 2022 is omgevormd tot zbo