Nationaal coördinator netcongestie laagspanningsnetten Stephan Brandligt heeft woensdag 3 april de ‘Investeringsagenda Energie in het OV op hoofdlijnen’ in ontvangst genomen. Deze werd opgesteld door het Expertpanel Netbeheer. Brandligt moet nu – gek genoeg – nadrukkelijk aan het lobbyen in politiek Den Haag om de agenda uitgevoerd te krijgen.

“Hoe moeilijk dat is?” Brandligt krabde eens aan zijn kin op de vraag van SpoorPro, nadat hij de agenda uitgereikt had gekregen van het Expertpanel Netbeheer. “Dat is een goeie. Ik moet het antwoord even schuldig blijven, maar ik ga mijn uiterste best doen. Dit initiatief verdient namelijk beloning, in het belang van heel Nederland.”

Vreemd is het natuurlijk wel, dat het Expertpanel nu maar moet afwachten of de agenda daadwerkelijk uitgevoerd gaat worden. Immers, het panel komt met concrete, doorgerekende oplossingen voor de netcongestie die door heel Nederland nu al voor veel problemen zorgt.

Het is een beetje de omgekeerde wereld. De EU bedenkt een Green Deal – met als einddoel klimaatneutraliteit in 2050 – de Nederlandse politiek omarmt het, maar gaat vervolgens met de armen over elkaar zitten. De markt zoekt het er maar mee uit. En dat doet de markt dan ook. Althans, ze probeert het uit alle macht, al nemen de frustraties over het uitblijven van steun vanuit de overheid – in financieel opzicht én in wetgevende zin – hand over hand toe.

Zo ook met de netcongestie. Geen van de overheidspartijen neemt daarin enige verantwoordelijkheid. De netbeheerders hebben een opdracht meegekregen en ze zien maar hoe ze het geregeld krijgen. Dat er niks te regelen valt, omdat Nederland in geen enkel opzicht klaar is voor de vereiste energietransitie. De regering haalt haar schouders erbij op. Niet haar probleem.

“Dat er ook nog zoiets bestaat als een ov-energienetwerk en dat deze een aanzienlijke overcapaciteit kent, is niet eens in beeld bij het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat”, stelt de organisatie ‘Energie in het OV’. “Ook het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat geeft niet thuis. Zij verwijst voor iedere vraag over deze oplossingsrichting naar uitvoerend spoorbeheerder ProRail. Deze stelt op zijn beurt simpelweg de taken uit te voeren die staan beschreven in de beheerconcessie. En daarin is geen hoofdstuk ‘inspelen op netcongestie’ opgenomen.”

Stappen over eigen schaduw en zelfs portemonnee heen

Ziedaar de reden voor oprichting van ‘Energie in het OV’. Een organisatie die bestaat uit maatschappelijke organisaties – waaronder OVNL en Netbeheer Nederland – die de gedachte ondersteunen dat netcongestie in Nederland sneller kan worden opgelost door de capaciteit van bestaande elektriciteitsnetten te bundelen.

Vanuit deze organisatie is een Expertpanel Netbeheer opgezet. Aan dat panel nemen veel partijen uit de ov-sector deel: netbeheerders, batterijproducenten en -leveranciers, alsmede diverse andere partijen die innovatief bezig zijn met het genereren van energie voor de maatschappij, bijvoorbeeld in de vorm van waterstof of een moderne versie van het vliegwiel.

Namen? ABB, Accenda, BAM, Connexxion, ENEXIS (namens alle overige netbeheerders), Entrance (RUG en Hanzehogeschool), ESRI, Firan, Greener batteries, GVB, Haagse Hogeschool, Hedgehog Applications, HTM, Quinteq, Railcenter, Refurb Battery, Regiotram Utrecht, RET, Royal HaskoningDHV, Ricardo Rail, ROCC, Siemens, Stevin, Strukton Power, Strukton Rail NL, T-Systems, Topsector Energie.

Al deze partijen stappen in dit initiatief over hun eigen schaduw heen, hun eigen eergevoel en zelfs hun eigen portemonnee, want er zitten bedrijven tussen die in het ‘normale leven’ elkaars concurrenten zijn. Samen kwamen ze de afgelopen maanden tot een honderdtal mogelijke oplossingen waarbij ‘Energie in het OV’ een mooie bijdrage kan leveren aan het terugdringen van de netcongestie.

Al die oplossingen werden uitgewerkt en meegenomen naar de bijeenkomst van het panel vorige week, waar uit die honderd potentiële oplossingen de beste tien ideeën werden gekozen. Deze ideeën werden samengepakt in een investeringsagenda, compleet met tijdspad, investeringskosten en – het allerbelangrijkste – de energie die deze oplossingen gaan opleveren.

“Met uitvoering van deze ideeën kan de netcongestieproblematiek op het elektriciteitsnet voor huishoudens en bedrijven beheersbaar worden gehouden en kan er op zijn minst worden voorkomen dat deze uitmondt in een regelrechte netcongestie-crisis met grootschalige black-outs als gevolg”, stellen de georganiseerde bedrijven.

Investeringsagenda op hoofdlijnen

Het meervoudig gebruik van het elektriciteitsnet van het ov laat het mes aan twee kanten snijden, volgens de organisatie. “Enerzijds levert deze oplossing dus op zeer korte termijn een forse bijdrage tegen de netcongestie in stedelijke gebieden. Anderzijds plukt de ov-sector hier ook de vruchten van: een gevolg van deze aanpak is dat de energievoorziening voor trein, metro, tram en bus voor de komende decennia in staat wordt gesteld de verwachte reizigersgroei van 40 procent op te vangen. Interessante bijkomstigheid is dat de benodigde investeringen voor deze oplossingen beperkt zijn. De specialisten hebben namelijk óók een kostenexercitie gedaan.”

Het Expertpanel Netbeheer heeft al zijn inzichten gebundeld in de ‘Investeringsagenda Energie in het OV op hoofdlijnen’. Het document, dat niet de pretentie heeft om volledig te zijn, geen formele status heeft, en nadrukkelijk is bedoeld om te inspireren, is hier te lezen.

Brandligt gaf bij het in ontvangst nemen van dit document aan heel verheugd te zijn dat hiermee het nadenken over ‘Energie in het OV’ definitief van de handrem is. Natuurlijk moet er nog veel werk verricht worden om van een inspirerende denkexercitie te komen tot een volledig Masterplan Energie in het OV. Met dit inspiratiedocument onder de arm gaat hij daarmee vanaf nu intensief lobbyen.

Cruciale bijeenkomst: Bestuurlijke Top Energievoorziening

De eerste gelegenheid om de meerwaarde te benadrukken is op vrijdag 31 mei 2024. Dan vindt de Bestuurlijke Top Energievoorziening Spoor plaats onder voorzitterschap van de Secretaris-Generaal van het Ministerie van Infrastructuur. Tijdens die energietop komen alle bestuurlijke stakeholders bijeen om te praten over de toekomst van de energievoorziening op het spoor.

“Dat wordt een cruciale bijeenkomst”, aldus de organisatie. “In december vorig jaar moest ProRail CEO John Voppen nog zijn toevlucht nemen tot een radio- interview op BNR Nieuwsradio om via de ether op te roepen tot een Energietop. Vijf maanden later is die Energietop een feit, en ligt er een goed onderbouwd gespreksdocument Energie in het OV op tafel.” Het lijkt erop dat de als conservatief bekend staande ov-sector het stof van zich af schudt, en zich klaarmaakt om een maatschappelijke bijdrage te leveren aan het voorkomen van een netcongestie-crisis.

Grote vraag daarbij is of de ministeries en ProRail tijdens de Top Energievoorziening Spoor de inspanningen van alle partijen binnen ‘Energie in het OV’ op waarde schatten. “Als er tijdens die top namelijk geen stappen worden gezet om over te gaan tot uitvoering van de agenda, ‘doet iedereen een plas en blijft alles zoals het was’. Met dien verstande dat er niets wordt gedaan aan de netcongestie en dat het wachten is op de eerste totale black-out.”

Lees ook:

• Regels frustreren energietransitie: ‘Liever geen accu in waterrijke omgeving’
• Op zoek naar 25 miljoen voor ‘Energie in het OV’-pilots
• RET-assetmanager Vliegenthart: ‘OV-bedrijven moeten in de Energiewet komen’
• RET verwacht groen licht om ‘stroom te mogen gaan verkopen’
• Ministerie EZK ziet heil in project ‘Energie in het OV’
• De Energiebank: wereldprimeur voor RET, Strukton Rail en Hedgehog
• RET start pilot met energiebank langs trambaan: ‘unplugged onderstation’
• RET dient langverwachte aanvraag in om stroom te leveren via ‘langste verlengsnoer van Rotterdam’