Wat betekent het Vierde Spoorwegpakket voor Nederland?

Nederland was ruim een half jaar geleden een van de eerste Europese lidstaten die het Vierde Spoorwegpakket invoerde. Dit betekent onder meer dat vanaf dat moment het proces van vergunningsverlening voor spoorvoertuigen centraal Europees geregeld is via de ERA en niet meer rechtstreeks bij de ILT. Volgens Jos van Gisbergen van Ricardo Certification begint de sector langzaam te wennen aan de nieuwe processen, maar zijn er ook nog veel vragen.

“Een van de voordelen van het Vierde Spoorwegpakket is dat er nu een uniform en transparant proces is voor de vergunningverlening voor spoorvoertuigen.” Sinds 16 juni 2019 geldt dat voor acht lidstaten, waar Nederland er een van is. Maar vanaf 16 juni dit jaar moeten alle Europese landen er aan. “De grootste voordelen liggen bij de grote treinenbouwers. Die moeten nu nog voor ieder land waar ze materieel verkopen een aparte vergunning aanvragen met voor ieder land een aparte instantie en een ander proces. Voor hen scheelt het enorm veel werk dat dit nu centraal geregeld is via de ERA.”

Helder en objectiever

Toch zitten er volgens Van Gisbergen ook voor kleinere partijen en voertuigeigenaren voordelen aan de Technische pijler van het Vierde Spoorwegpakket. Bijvoorbeeld dat de eisen vooraf helder zijn en de beoordeling objectiever. Wat blijft is dat veel landen aanvullende eisen stellen aan de toelating van voertuigen op hun spoor. Dat worden er wel steeds minder, signaleert van Gisbergen. In Nederland is de aanwezigheid van ATB natuurlijk een van de vereisten. Voor die nationale uitzonderingen en aanvullende eisen stuurt ERA een aanvraag ook langs, in het geval van Nederland, de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Voorheen liep alles via de ILT.

Wat er overblijft aan nationale eisen, wordt nu wel volgens gestandaardiseerde Europese processen afgehandeld. “Dit betekent dat er initieel geen rechtstreeks contact meer is tussen de aanvrager en de mensen van de ILT. De aanvraag bij het ERA verloopt volledig digitaal via de One Stop Shop (OSS) Tool. Onze rol is om partijen te ondersteunen bij het doorgronden van de OSS. We kunnen het zelf niet invullen namens de klant, maar ze er wel in begeleiden en alle stappen samen doorlopen.” Ricardo Certification doet dit voor veel partijen, waaronder fabrikanten van reizigerstreinen, fabrikanten van goederenwagens en voertuigeigenaren.

Eigen verantwoordelijkheid

Ricardo Certification organiseerde begin februari een bijeenkomst over het Vierde Spoorwegpakket voor organisaties uit de spoorbranche. Tijdens dit seminar belichtten ook de ILT en NS hun kijk op het Vierde Spoorwegpakket. Stephan Erlings van NS deelde op het seminar zijn ervaringen met de nieuwe processen.
 “De NS begeleidt het vergunningsproces grotendeels zelf en heeft al relatief veel ervaring met het werken onder het vierde spoorwegpakket opgedaan. Zoals voor de dubbeldekkers uit de VIRM-serie die momenteel gemoderniseerd worden.”

Van aanvragers wordt met het Vierde Spoorwegpakket ook verwacht dat ze zelf meer de verantwoordelijkheid gaan dragen over het vergunningenproces. In plaats van de ILT die om informatie vraagt en actief betrokken is bij een aanvraag, moeten aanvragers nu meer naar eigen inzicht, onder eigen verantwoordelijkheid en op het juiste moment invullen.

Verbeterpunten

Van Gisbergen: “Wij merken dat er veel behoefte aan is om de complexe EU wetgeving op te helderen. De markt beseft dat er veel is veranderd. De inhoud wordt niet simpeler, maar de processen wel. Een van de kritiekpunten vanuit de markt is dat er gebrek is aan een toetsingskader vooraf. Het is formeler en strakker geregeld, maar dat betekent niet dat het slechter is.”

Op het seminar zag men ook verbeterkansen voor het invulproces in de OSS-tool. Fouten in het aanvraagproces worden laat opgemerkt en zijn niet altijd gemakkelijk op te lossen zonder terug te moeten in het proces.
Stephan Erlings: “Het systeem staat fouten toe zonder daarvoor te waarschuwen, waardoor ongemerkt later in het proces problemen ontstaan. Daarnaast is het proces van vergunningverlening bij wijzigingen aan voertuigen nieuw en onbekend bij veel partijen. Dit veroorzaakt vertragingen bij lopende wijzigingsprojecten. Verder is de rol van de one-stop-shop bij de ERA nieuw en relatief afstandelijk, en het is moeilijk om een intensieve inhoudelijke afstemming te krijgen, zoals aanvragers bij de ILT gewend waren.”

Kinderziektes

Van Gisbergen: “Dit soort kinderziektes moeten er nog wel uitgehaald worden en ik hoop dat dit lukt bij ERA. Met name in de komende periode als ERA een enorme toestroom van nieuwe aanvragen kan verwachten als de rest van Europa ook aansluit op het Vierde Spoorwegpakket. Positief aan de nieuwe regelgeving is dat verantwoordelijkheden in het proces van voertuigvergunning explicieter zijn komen te liggen bij de aanvrager en houder van de voertuigen. Maar ook dat het proces van voertuigvergunning straks voor alle EU landen gelijk is. Ook de eisen aan voertuigen zijn nu eenduidig vastgelegd en de hoeveelheid nationale eisen zijn gelimiteerd.”