Het spoor wordt gevierd als groenste vorm van gemotoriseerd passagiers- en vrachtvervoer, en is een essentieel onderdeel van het behalen van de duurzaamheidsdoelstellingen van de Europese Unie. Dat neemt niet weg dat er ruimte blijft voor verbetering. Tijdens de 2024-editie van de RailTech Europe conferentie bespreken Sven Schirmer en Matthias Landgraf hoe het aanbestedingsproces binnen de spoorwegindustrie duurzamer kan worden. Zusterpublicatie RailTech.com sprak alvast met Sven Schirmer, corporate procurement coördinator bij de Oostenrijkse Federale Spoorwegen (ÖBB), om meer te weten te komen.

Volgens het Europees Milieuagentschap blijft reizen per trein over het algemeen, in termen van broeikasgasemissies, ‘de meest milieuvriendelijke vorm van gemotoriseerd passagiersvervoer in Europa, in vergelijking met reizen per auto of vliegtuig’. De efficiëntie van het spoor en de mogelijkheid om elektriciteit te gebruiken, die duurzaam kan worden ingekocht, dragen hieraan bij. “In Oostenrijk gebruiken we voor treinen bijvoorbeeld 100% groene energie uit onze waterkrachtcentrales, waardoor we de CO2-uitstoot wegnemen. In tegenstelling tot vrachtwagens, die niet over geavanceerde technologie beschikken, blijven treinen de meest efficiënte en milieuvriendelijke optie,” aldus Schirmer.

Het spoor is voor de EU dan ook een belangrijk onderdeel op weg naar netto nul uitstoot van broeikasgassen en klimaatneutraliteit in de komende 26 jaar (de klok tikt). Toch zijn er nog mogelijkheden voor verbetering. Zo vormt “de bouwkant, met name de gebruikte materialen, een uitdaging. De CO2-uitstoot in de toeleveringsketen van bouwmaterialen, zoals beton en staal, moet worden aangepakt om aanzienlijke vooruitgang te boeken”, benadrukt Schirmer. Ook de koolstofintensiteit van het productieproces van materieel blijft bijdragen aan de uitstoot.

Duurzaam aanbestedingsmodel

Een ander en vaak over het hoofd gezien gebied waarop de spoorwegsector zijn algehele duurzaamheid kan verbeteren, is de aanpak van het aanbestedingsproces. Een duurzamere benadering van het aanbestedingsproces zou inhouden dat rekening wordt gehouden met de duurzaamheidsimpact van het product, bijvoorbeeld rollend materieel, gedurende de hele levenscyclus, in plaats van alleen te focussen op economische overwegingen. Om duurzaamheid in het hele aanbestedingsproces te benadrukken, “moeten we bij het selecteren van een product of dienst rekening houden met de hele levenscyclus. Dit principe is universeel van toepassing. Daarnaast mogen we de milieukosten, zoals CO2-uitstoot, waterverbruik en grondgebruik, niet over het hoofd zien”, legt Schirmer uit.

Om dit aan te pakken, begonnen Sven Schirmer en Dr. Matthias Landgraf, CEO en oprichter van Evias Rail, met de ontwikkeling van een model om rekening te houden met CO2 in het aanbestedingsproces, dat nu in Oostenrijk wordt gebruikt door de Oostenrijkse Federale Spoorwegen (ÖBB). Het model werd in 2021 onderdeel van de standaard aanbestedingsprocedure bij ÖBB. “Wij zijn de eersten en de enigen die rekening houden met milieueffecten in het aanbestedingsproces. In 2020 introduceerden we een methode om CO2-emissies in geld uit te drukken als onderdeel van de levenscycluskosten. Deze aanpak, waarbij de hele levenscyclus en de milieukosten in aanmerking worden genomen, helpt ons bij het kiezen van de beste bieder en inschrijving”, legt Schirmer uit.

Dit jaar (2024) gaat de tool over op een web-based, volledig gedigitaliseerd formaat. Het zal nu emissies vastleggen in de hele toeleveringsketen, zorgen voor gebruiksvriendelijke functionaliteit en gegevens van de hoogste bieder direct opslaan in een database. De verkregen gegevens vergemakkelijken een gerichte ontwikkeling van leveranciers, sturen inspanningen in de richting van decarbonisatie en sluiten aan bij de doelstellingen van de Green Deal. Op dit moment “wordt het niet in 100 procent van de aanbestedingen gebruikt vanwege de beperkte middelen, maar het is succesvol geweest zonder ontevredenheid bij leveranciers”, voegt hij eraan toe.

Ontvangst van de methode

In zijn advieswerk met spoorwegexploitanten en publieke klanten in Europa heeft Schirmer gemerkt dat “beperkte middelen en twijfels over het vermogen van leveranciers om informatie te verstrekken veelvoorkomende uitdagingen zijn. Velen maken zich zorgen over het overladen van inkoop- en verkoopafdelingen met nieuwe initiatieven”. Toen Schirmer voor het eerst het idee opperde om het inkoopproces te veranderen, gaf hij ook toe dat hij vaak vragen kreeg over de reactie van leveranciers. “Dit was aanvankelijk een punt van zorg voor ons. Verrassend genoeg hebben we nooit problemen ondervonden. Al onze leveranciers hebben bereidwillig de benodigde informatie verstrekt,” verklaart hij.

Velen toonden zich dankbaar voor het nieuwe model, “omdat ze graag hun superioriteit ten opzichte van concurrenten wilden laten zien. Ze hebben in hun producten geïnvesteerd en nu wordt die investering in duurzaamheid voor het eerst zichtbaar,” legt Schirmer uit. “Toegegeven, we hebben veel incorrecte antwoorden gekregen, maar onze aanbestedingsprocessen bestaan altijd uit twee stappen. In de eerste fase, als er een onjuist antwoord is, hebben we de mogelijkheid om hen te helpen dit te corrigeren, zodat het uiteindelijke bod altijd accuraat is. Dit is dus nooit een probleem geweest,” voegt hij eraan toe.

Een industrie-overstijgende methodologie

Naast het inkoopproces voor de spoorwegen, “kan het concept in het algemeen worden toegepast op een breed scala aan industrieën. En waarschijnlijk zullen we dat uiteindelijk ook moeten doen als de wetgeving zich verder ontwikkelt”, benadrukt Schirmer. “Het is een industrie-overstijgende methodologie die universeel toepasbaar is op elk product en elke dienst. Of het nu gaat om het op maat maken voor een kleine aanbesteding of voor een groot project zoals het bouwen van een wolkenkrabber, deze methodologie is veelzijdig. Toegegeven, het wordt ingewikkelder en tijdrovender bij grotere projecten in vergelijking met een eenvoudige aankoop zoals het kopen van een potlood. Maar uiteindelijk komt het allemaal neer op cijfers,” stelt hij.

“Ik benadruk consequent de noodzaak van dergelijke methodologieën. Hoewel het geen identiek model hoeft te zijn aan wat wij implementeren, is een vergelijkbare aanpak essentieel. De details kunnen verschillen, omdat iedereen zijn eigen weg kan kiezen. De crux ligt in het hebben van accurate cijfers, wat we primaire gegevens noemen. Zonder blijft alles speculatief. Ik wil niet alleen maar gissen dat ik de Green Deal 2050 heb bereikt – geloofwaardigheid is afhankelijk van concrete gegevens.”

Naast het voortdurend delen van zijn model en de inzichten die hij heeft opgedaan bij de toepassing ervan bij ÖBB, ontwikkelt Schirmer nu een nieuw, web-based model voor koolstofboekhouding, dat de toeleveringsketen volgt tot aan de eerste productiestappen en dat eenvoudiger moet zijn, toepasbaar in alle industrieën en in overeenstemming met de zich ontwikkelende Europese richtlijnen.

Meer informatie op RailTech Europe 2024

Schirmer en Landgraf zullen in meer detail spreken over hun model en hun inzichten tijdens de 15e editie van de RailTech Europe conferentie. Hun presentatie, getiteld “Environmental impacts and sustainable tendering in railways”, vindt plaats op donderdag 7 maart 2024 van 13:25 tot 13:55 uur, in de Utrechtse Jaarbeurs. De lezing zal gaan over de levenscyclus van producten, de berekeningsmethodologie, het verzamelen van gegevens, het nieuwe model en de voordelen van de verkregen gegevens, met name voor degenen die betrokken zijn bij aanbestedingen en het streven naar decarbonisatie.

“Iedereen die betrokken is bij inkoop of die werkt aan decarbonisatie zou aanwezig moeten zijn om te begrijpen hoe hun inspanningen bijdragen aan de gehele levenscyclus van producten,” benadrukt Schirmer. “Rekening houden met kosten is cruciaal. CFO’s en CEO’s moeten zich realiseren dat investeren in duurzaamheid de moeite waard is, vooral gezien de stijgende kosten van koolstofuitstoot. Wachten tot 2049 is geen optie; de inspanningen moeten nu beginnen.”

Het conferentieprogramma van de 15e editie van RailTech Europe, die plaatsvindt in Utrecht op 6 en 7 maart 2024, zal een scala aan discussies bevatten over innovaties, diensten en producten die een enorme impact hebben op de toekomstige spoorweginfrastructuur. Een speciale focus ligt op de toekomst van het spoor in termen van duurzaamheid, in Sessie 3 van de conferentie. Meer informatie over het conferentieprogramma vindt u hier en u kunt zich hier registreren.

(Dit artikel verscheen ook op zusteruitgave RailTech.com)

Lees ook:

• Spoorwereld komt samen in Utrecht tijdens RailTech Europe ’24
• Begin je RailTech Europe ’24-ervaring met een diner in de trein
• Workshop RailTech Europe ’24: nieuwe sensortechnologieën voor veilig spooronderhoud