Het spoor in Europa sluit beter aan op de principes van ‘betalen naar gebruik’ en ‘de vervuiler betaalt’ dan elke andere vorm van gemotoriseerd vervoer. Zowel van personen als goederen. Dat is een van de belangrijkste bevindingen in een nieuw onderzoek in opdracht van de Europese Commissie naar vervoerskosten en maatschappelijk acceptatie ervan.

Het onderzoek, dat werd uitgevoerd door CE Delft, toont aan dat het spoor uitblinkt in de dekking van variabele kosten aan infrastructuur en kosten aan externe factoren als luchtvervuiling, CO2-uitstoot en geluid. Dit in vergelijking met andere modaliteiten. De onderzoekers maakten een vergelijking in euro’s per passagier per kilometer en in tonnen vracht per kilometer. De uitkomsten suggereren volgens de onderzoekers dat een overstap naar spoor in het voordeel werkt van de Europese burgers.

Volgens de Community of European Railway and Infrastructure Companies (CER) werd er al lang uitgekeken naar de resultaten van het ‘Sustainable Transport Infrastructure Charging and Internalisation of Transport
Externalities’ getitelde onderzoek. Het onderzoek gaat per modaliteit in op de kosten, de belasting van de omgeving en in hoeverre die gedragen worden door de gebruiker of de veroorzaker. Daarnaast is gekeken in hoeverre er sprake is van maatschappelijke acceptatie van die kosten.

Vervuiler betaalt

CE Delft onderzocht van elk transportmiddel, elk land en zowel van goederen- en personenvervoer apart in hoeverre de principes ‘betalen naar gebruik’ en ‘de vervuiler betaalt’ zijn doorgevoerd in EU-lidstaten. De resultaten zijn te zien in onderstaande, uit het onderzoek overgenomen grafiek.

De kosten en uitstoot blijken het minst goed bij de gebruiker of de veroorzaker te worden weggelegd bij vervoer via de weg. Dit geldt voor zowel goederen- als personenvervoer. De kosten van het onderhoud en de aanleg van de infrastructuur zijn daarbij het hoogste. Op het spoor zijn daar ook de hoogste kosten mee gemoeid, maar ze blijken maar een fractie te zijn van die van het wegennet. In de grafiek is duidelijk te zien dat de kosten en deel dat er van gedragen wordt door directe belastingen en gebruiksvergoedingen bij rail meer in een lijn liggen dan bij wegvervoer.

Voetafdruk

Het onderzoek bevestigt volgens de CER de toonaangevende rol van het spoor bij deze begrippen en de lage ecologische voetafdruk in het algemeen. De resterende externe kosten en die van het gebruik van de infrastructuur worden in de spoorsector beter gedekt dan bij andere modaliteiten. Op het vlak van CO2-uitstoot loopt het spoor voor op andere modaliteiten. De achterstand die het nog heeft bij geluidsproductie van met name goederentreinen, wordt steeds kleiner dankzij de toepassing van geluiddempende retrofit-oplossingen.

Volgens CER-directeur Libor Lochman zijn de uitkomsten van het onderzoek niets minder dan een oproep aan de regeringen van Europese lidstaten om hun transportbeleid te herzien en over te stappen op modaliteiten met lage externe kosten zoals het spoor.

“Actie ondernemen voor het klimaat is topprioriteit voor burgers, zo blijkt uit de recente verkiezingsuitslagen. Europese spoorwegen zijn klaar voor een grotere rol in vervoer. Een modal shift naar het spoor zal ook de vaste kosten per ton-kilometer of reizigers-kilometer verlagen. En daarmee ook de dekking van de kosten op het spoor. Dankzij de Europa brede harmonisatie van standaarden voor spoorwegmaterieel  (de technische peiler van het Vierde Spoorweg Pakket), digitalisering en automatisering, de sector is er klaar voor om nog beter te kunnen concurreren op kosten. Beleidsmakers zouden gebruik moeten maken van dit gegeven door meer prioriteit te geven aan de ontwikkeling van de spoorsector zodat meer mensen en goederen verplaats kunnen worden op een duurzame manier.”

Lees ook:

• Eerste Kamer neemt wetsvoorstel Vierde Spoorpakket aan
• Wim van de Camp: Concurrentie houdt de NS scherp