Realtime digitale 3D-modellen kunnen de kloof tussen IT en de operatie overbruggen en de barrières tussen verschillende disciplines in het spoor weghalen. Dat zegt Thijs Jan Noomen, Vice President Consulting Services – Public Transport bij ICT- en consultancybedrijf CGI Nederland. “Wanneer een treindienstleider hetzelfde ziet als een incidentenbestrijder ter plaatse, kun je veel sneller en efficiënter communiceren.”

3D is volgens Noomen een taal die ook voor niet specialisten te begrijpen is. “De mensen op bijvoorbeeld verkeersleidingsposten en Regionale Besturings Centra (RBC’s) werken met heel gespecialiseerde systemen. Het kost veel tijd om daar goed mee te kunnen werken. Beelden zoals in goede computergames helpen ook om niet-specialisten te laten begrijpen wat er aan de hand is en hoe het werkt. Het kan de kloof tussen IT-ers en de operatie overbruggen.”

Bouwtekeningen

Noomen werkte in het verleden onder meer bij NS en ProRail. Uit die tijd herinnert hij zich nog bijeenkomsten voor omwonenden waarbij hij met behulp van bouwtekeningen moest uitleggen hoe bijvoorbeeld een nieuw station er uit kwam te zien. “Het kost enorm veel tijd en je hebt er ook wel wat vaardigheden voor nodig om aan mensen uit te leggen hoe het er uit gaat zien. Met een 3D animatie kun je ze er zelf doorheen laten lopen en hoef je bijna niets uit te leggen.”

Inmiddels zijn de ontwikkelingen in techniek en acceptatie door de betrokken partijen zo ver dat de data steeds meer beschikbaar komen en computers deze kunnen verwerken tot realtime 3D-modellen zonder dat ze er op vastlopen. “Vroeger kostte het een miljoen en had je tien IT-ers nodig om voor elkaar te krijgen wat één slimme IT-er nu in een paar middagen kan.”

Databronnen combineren

De kunst zit hem in het linken van data uit verschillende databronnen, bijvoorbeeld van ProRail, het Kadaster en de actuele treindata. Dit is precies wat het CGI iAMLAB heeft gedaan. “Zo hebben we al een live simulatie kunnen geven door een digital twin van een trein live door station Utrecht centraal te laten rijden. Dat is heel mooi natuurlijk, maar voor NS en ProRail is het juist interessant om het goed te kunnen zien wanneer de treinen niet rijden. Bij een storing bijvoorbeeld, want dan moet de treindienstleiding ingrijpen en veel verschillende partijen aansturen vanuit de verkeersleidingspost om het probleem te verhelpen en de gevolgen voor het treinverkeer zo veel mogelijk te beperken.”

De precieze treindata van NS, die van ProRail en het Kadaster sluiten volgens Noomen nu soms nog net niet helemaal op elkaar aan. Bijvoorbeeld omdat het Kadaster in zijn data nog niet het onderscheid maakt tussen een viaduct of een tunnel. “Alles waar een trein onder of over de weg gaat is volgens het Kadaster een viaduct. Wat wij hebben gedaan is het onderscheid aanbrengen. En zo zijn er nog zo véél meer voorbeelden waarbij data bij de bron wordt verbeterd nadat inconsistenties optraden en het combineren van data niet tot een betrouwbaar beeld van de werkelijkheid leidde.”

Incidentenbestrijders

Klanttevredenheid is het uitgangspunt bij de ontwikkeling van de 3D Demonstrator. Het voorkomen of snel inspelen op verstoringen is daarbij een van de speerpunten. “Op het moment dat een trein strandt, bewijst een digital twin van de trein zijn nut. In een weiland kun je moeilijk bij de trein komen met hulpploegen voor het evacueren van reizigers en het verhelpen van storingen. Zeker wanneer er een bovenleiding op de trein ligt die bijvoorbeeld nog onder spanning staat. In een 3D simulatie kun je goed zien hoe je er wel bij kunt komen en hoe de situatie is. Met goede data kun je alles beter laten zien en dat helpt vooral bij mensen die niet bekend zijn in de omgeving.”

Op emplacementen ziet Noomen ook grote voordelen voor een 3D-model. “Om de toenemende drukte in de trein op te vangen is er in de laatste jaren veel materieel aangeschaft door NS, maar ontstaat er ook ruimtetekort op emplacementen. Tot nu toe was niet goed in beeld te krijgen hoe de actuele situatie was. Op welk spoor staat welke trein bijvoorbeeld en staat deze voor- of achteraan. Het aantal sensoren en camera’s langs het spoor neemt toe. De data die hier uitkomen koppelen we met omgevingsdata. Op die manier kunnen we real time het emplacement visualiseren.”

Dromen

Bij CGI dromen ze al jaren van een digitale kopie van het volledige Nederlandse spoornet en de directe omgeving in een 3D omgeving. Maar inmiddels wordt deze langzaamaan werkelijkheid. “We hebben voor team managers van NS recent een realtime demonstratie gegeven waarbij ze zelf vanuit het raam van het NS gebouw konden zien of die trein die ze op het scherm zagen ook daadwerkelijk op dat moment station Utrecht CS binnenreed. Als reiziger sta je vaak te staren vanaf het perron of de trein er nu wel of niet al aankomt. Ik zie het in de nabije toekomst wel gebeuren dat je dat straks in de NS app realtime kunt zien.”